۷ دی ۱۳۹۷
نعیمه دوستدار
سیاست
سال روزهای دراز و استقامت‌های بسیار
سال ۲۰۱۸ در ایران، سال بحران اقتصادی و اجتماعی بود. از نخستین روزهای این سال تا آخرین روزهای آن، ایران بستر اعتراضات گسترده‌ی عمومی بوده است: از اقشار مختلف مردم گرفته تا اصناف و کارگران هر روز در صف اعتراضات بوده‌اند به نحوی که می‌توان گفت روزی بدون اعتصاب و اعتراض در ایران نگذشته است. فساد اقتصادی، اختلاس‌ها و سرکوب فعالان مدنی و سیاسی استمرار داشته و خبر اعدام و صدور حکم‌های سنگین در صدر خبرهاست. در سطح جهانی فشارها بر این کشور بیش از همیشه شده و با بازگشتن تحریم‌های آمریکا و خروج این کشور از توافق هسته‌ای، ایران با بحران اقتصادی و ارزی روبروست. دولت حسن روحانی که با وعده‌ی ثبات و آرامش بر سر کار آمد با انتقادهای شدید مخالفان مواجه است و در سطح بین‌المللی هم درگیر جان‌مایی و جاه‌طلبی برای گسترش نفوذ خود.
این مطلب نگاهی دارد به مهم‌ترین اتفاقات ایران در سالی که گذشت.
۱– دختران خیابان انقلاب
ششم دی ۱۳۹۶ چند روز قبل از شروع اعتراضات سراسری سال ۱۳۹۶، زنی در خیابان انقلاب تهران روسری سفید خود را بر سر چوبی آویخت و بر بالای بلندی‌ای در خیابان انقلاب تهران، به حجاب اجباری اعتراض کرد. تصویر این زن جوان به سرعت به نمادی برای اعتراض به پوشش اجباری در ایران تبدیل شد. چند روز پس از انتشار عکس‌ها و فیلم‌های زنی که مدت‌ها بعد مشخص شد نام او ویدا موحد است، برخی از شاهدان در صحنه اعلام کردند که او در همان محل دستگیر شده است. اقدام ویدا موحد، با در دست داشتن شال سفید استمرار حرکتی است که زنان ایرانی در ماه‌های پیش از آن در کمپین اعتراضی چهارشنبه‌های سفید شروع کرده بودند.
بعدتر نسرین ستوده، وکیل دادگستری در فیس‌بوک خود خبر بازداشت این زن جوان را تایید کرد و دسته گلی در مکان بازداشت او گذاشت. دختر خیابان انقلاب تنها نماند و حرکت او به سرعت در تهران و برخی شهرستان‌ها تکثیر شد. بر اساس گزارش‌ها دست‌کم در روزهای ٩ و ١٠ و ١١ بهمن ده‌ها زن ایرانی به این حرکت اعتراضی پیوستند. پلیس تهران ۱۲ بهمن اعلام کرد که ۲۹ زن معترض را به اتهام کشف حجاب بازداشت کرده و تحویل مراجع قضایی داده است. مریم شریعتمداری، اعظم جنگروی، شاپرک شجری‌زاده و نرگس حسینی مشهورترین چهره‌های این حرکت اعتراضی هستند.
نسرین ستوده وکیل تعدادی از دختران انقلاب با اتهاماتی در ارتباط با همین پرونده‌ها مدتی بعد بازداشت شد. علاوه بر او فرهاد میثمی فعال مدنی نیز به اتهام حمایت از دختران انقلاب در زندان است. از ویدا موحد بعد از ماجرای دستگیری خبری شنیده نشد اما برداشتن روسری از سر در تمام طول سال ادامه پیدا کرد.
۲–اعتراضات دی ماه
از هفت دی ۱۳۹۶ (۲۸ دسامبر ۲۰۱۷ اعتراضاتی که بعدها به اعتراضات دی ماه مشهور شد، از مشهد و شهرهای بزرگ استان خراسان آغاز شد. فراخوان شرکت در این تظاهرات در آغاز با شعار «نه به گرانی» (پویش اعتراضات و تجمع مردمی) و اعتراض به سیاست‌های دولت حسن روحانی منتشر و در شبکه‌های اجتماعی تبلیغ شد. تجمع‌های اعتراضی در مشهد با واکنش نیروهای انتظامی به خشونت کشیده شد و ماموران برای متفرق کردن تجمع‌کنندگان از ماشین آب‌پاش و گاز اشک‌آور استفاده کردند.
حامیان دولت می‌گفتند که فراخوان اولیه‌ی تجمع پنجشنبه مشهد را طرفداران ابراهیم رئیسی، رقیب حسن روحانی در انتخابات ریاست جمهوری دوازدهم داده‌اند.
اعتراضات دی ماه که بعدا در بیش از ۱۰۰ شهر کشور ادامه پیدا کرد، ابتدا بهانه‌ای برای مطرح کردن خواسته‌هایی اقتصادی مردم و اعتراضی به فساد گسترده و میزان بالای بیکاری بود اما این اعتراض‌ها به سرعت به حوزه‌های دیگر هم کشیده شد و شعارهایی علیه کلیت نظام و شخص رهبر جمهوری اسلامی داده شد. معترضان با سر دادن شعار «اصلاح‌طلب اصول‌گرا، دیگه تمومه ماجرا» اعتراض خود را به هر دو جریان اصلی سیاسی داخل کشور اعلام کردند.
واکنش حکومت به این اعتراض‌ها خشونت‌آمیز بود. حمله به معترضان و دستگیری و حتی شلیک گلوله به آن‌ها گزارش شد. عبدالرضا رحمانی فضلی، وزیر کشور گفته بود که تعداد بازداشت‌شدگان بیش از ۵ هزار نفر بوده است. همچنین اعلام شد که در جریان این اعتراضات ۶۰ دفتر امام جمعه در سراسر کشور تخریب و به آتش کشیده شده است.
حکومت اما مسوولیت کشته‌شدن معترضان را رسما به عهده نگرفت. با این حال منابع مختلف شمار کشته‌شدگان این تظاهرات را بین ۳۲ تا ۵۰ نفر اعلام کرده‌اند. مراسم تشییع بسیاری از کشته‌شدگان تحت تدابیر امنیتی و با اعمال فشار بر خانواده‌ها صورت گرفت. علاوه بر کسانی که در خیابان‌ها جان باختند، تعدادی از دستگیرشدگان هم در بازداشتگاه جان باختند. دلیل مرگ برخی از آن‌ها خودکشی اعلام شد.
۲- دستگیری فعالان محیط زیست
کاووس سیدامامی، فعال محیط زیست و دکترای جامعه‌شناسی، استاد ارتباطات و مدیرعامل موسسه‌ی «حیات وحش میراث پارسیان»، ۱۹ بهمن ۱۳۹۶ در زندان اوین درگذشت. درگذشت او در بازداشت، زمینه‌ساز ماجراهایی شد که تا پایان سال ۲۰۱۸ میلادی به سرانجامی نرسیده است. پسر رامین سیدامامی گفته بود پدرش چهارم بهمن ۱۳۹۶ دستگیر و جمعه ۱۹ بهمن ۱۳۹۶ خبر مرگ در زندان اوین را به مادرش می‌دهند و مدعی خودکشی او در زندان می‌شوند.
مرگ او مورد توجه رسانه‌های خارج از ایران و همچنین داخل ایران نیز قرار گرفت و واکنش‌های فراوانی داشت. عباس جعفری دولت‌آبادی، دادستان تهران گفت: «این فرد یکی از همان متهمان (فعال محیط زیست) بوده و با توجه به این‌که می‌دانسته است اعترافات زیادی هم علیه وی شده و هم خود اعترافاتی داشته متاسفانه در زندان دست به خودکشی زده است.»
سازمان عفو بین‌الملل، در ۲۳ بهمن یک روز پیش از خاکسپاری کاووس سید امامی در بیانیه‌ای خواستار تحویل جسد سید امامی برای تحقیقات و کالبدشکافی مستقل شد و جلوگیری مقامات ایران از انجام تحقیقات مستقل در مورد مرگ «بسیار مشکوک» سیدامامی را نشانه‌ای از «تلاش عامدانه» برای پنهان کردن شواهد شکنجه و قتل احتمالی خواند.
هومن جوکار، مدیر پروژه‌ی یوز آسیایی و مراد طاهباز فعال محیط زیست و نیلوفر بیانی همسر جوکار مشاور سابق محیط زیست سازمان ملل و برنامه‌ریز موسسه‌ی حیات وحش، از همکاران سیدامامی بودند که همزمان با او دستگیر شدند.
مدتی از بازداشت این فعالان محیط زیستی، دادستان تهران و سخنگوی قوه قضاییه اعلام کردند که این بازداشت‌شدگان با اتهام جاسوسی مواجه هستند.
در کیفرخواستی که علیه بازداشت‌شدگان صادر شد، عنوان اتهامی چهار نفر از آن‌ها «افساد فی الارض» عنوان شد. پرونده‌ی این فعالان هنوز به سرانجامی نرسیده است.
۳– اعتراضات دراویش گنابادی
بهمن و اسفند ۱۳۹۶ در شهر تهران به درگیری و زدوخورد آن‌ها با نیروهای امنیتی انجامید. در تنش‌هایی که میان پلیس ایران و شماری از دراویش گنابادی ایجاد شد یک مامور پلیس و دو عضو بسیج کشته شدند و حدود ۳۰۰ درویش در اول اسفند بازداشت شدند. آغاز تنش‌ها اعتراض دراویش گنابادی به ایجاد محدودیت علیه رهبرشان، نورعلی تابنده ملقب به مجذوبعلی شاه بود که در منطقه‌ی پاسداران در شمال تهران زندگی می‌کند و دراویش در کوچه محل اقامت او تجمع کرده بودند.
یکی از مهم‌ترین اتفاقات این اعتراضات ماجرای محمد ثلاث بود. در شب ۳۰ بهمن و بامداد اول اسفند ۱۳۹۶ خورشیدی زمانی که درگیری دراویش گنابادی و نیروهای امنیتی شدت گرفت، گفته شد یک راننده منتسب به معترضان با اتوبوسی که در آن‌جا بوده، به سوی گروه ماموران پلیس رانده و سه مامور نیروی انتظامی را زیر گرفته است. او در ابتدا و در دادگاه اتهام خود را پذیرفت اما بعد آن را پس گرفت و اعلام کرد راننده‌ی اتوبوس نبوده است اما دادگاه او را به خاطر قتل سه نفر مجرم تشخیص داد و او در سحرگاه ۲۸ خرداد ۱۳۹۷ اعدام شد.
علی‌رغم درخواست وکیل متهم برای اعاده‌ی دادرسی و آمادگی شاهدان برای شهادت در مورد بی‌گناهی محمد ثلاث دادگاه حاضر به پذیرش اعاده‌ی دادرسی نشد. زینب طاهری، وکیل محمد ثلاث گفته بود که «بازجویان تحت شدیدترین شکنجه‌ها محمد ثلاث را مجبور به اعتراف کردند.
در حال حاضر بسیاری از دراویش گنابادی که در جریان این اعتراضات بازداشت شدند با حکم‌های سنگین در زندان هستند.
۴– فیلترینگ تلگرام
تلگرام به عنوان پرمخاطب‌ترین شبکه‌ی اجتماعی در ایران، در سال‌های اخیر موضوع بحث نهادهای نظارت بر اینترنت ایران بوده است. جناح محافظه‌کار أصول‌گرا، قوه قضاییه و سپاه و برخی چهره‌های مذهبی و صدا و سیما از مخالفان اصلی آن بوده و آن را موجب تضعیف نظام و اسلام دانسته‌اند.
حکومت جمهوری اسلامی ایران بارها بحث فیلترینگ تلگرام را مورد بررسی قرار داد و محدودیت‌هایی برای دسترسی کاربران به آن اعمال کرد به نحوی که دسترسی کاربران به این پیام‌رسان بارها با اختلالات جدی مواجه بوده است. در جریان تظاهرات دی ماه سال ۱۳۹۶ تلگرام بیش از یک هفته از دسترس کاربران ایرانی خارج شد. سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران اعلام کرد «با تصمیم سطوح عالی امنیتی فعالیت تلگرام و اینستاگرام به‌طور موقت محدود می‌شود.»
پاول دورف، مدیرعامل تلگرام پس از مسدود شدن تلگرام در ایران، مسدود شدن را اقدام حکومت ایران دانسته و اعلام کرد که از او خواسته بودند برخی کانال‌ها که اعتراضات مسالمت‌جویانه را ترویج می‌کردند، مسدود کند ولی تلگرام به چنین کاری تن نداده است. پاول دورف از تلاش برای تهیه‌ی فیلترشکنی قوی بر روی تلگرام خبر داد.
تلگرام در تاریخ ۲۳ دی ماه ۱۳۹۶ دوباره برگشت اما موافقان فیلترینگ تلگرام از پا ننشستند و تلگرام در ۱۰ اردیبهشت ۹۷ مجددا در ایران به دستور قضایی از دسترسی کاربران خارج شد. در دستور قضایی دادستانی تهران آمده بود که تلگرام باید به گونه‌ای فیلتر شود که حتی با ابزارهایی شبیه فیلترشکن هم قابل دست‌یابی نباشد. از آن زمان تلگرام در ایران مسدود مانده و حکومت ایران کوشیده تا با معرفی جایگزین‌هایی برای آن کابران را به نمونه‌های مشابهی مانند تلگرام طلایی بکشاند. با این حال با وجود کاهش ابتدایی تعداد کاربران تلگرام، گزارش‌ها حاکی از بازگشت اکثر کاربران به تلگرام با وجود مسدود شدن آن است.
۵– جام جهانی و نتایج ایران
کارلوس کی روش و ایران در جام جهانی سال ۲۰۱۸ عملکرد قابل توجه و متفاوتی داشتند. در گروهی که به عنوان گروه جهنمی معرفی شده بود، تیم ملی ایران بازی‌های نفس‌گیری را تجربه کرد و حریفان خود را تحت فشار گذاشت. کارلوس کی روش مربی پرتغالی که از آوریل ۲۰۱۱ مسوولیت این تیم را به عهده گرفته بود، توانست این تیم را به لحاظ فنی و تکنیکی رشد دهد. ایران توانست پرتغال را که یکی از بخت‌های قهرمانی این جام بود با نتیجه‌ی مساوی متوقف کند. ایران حتی ممکن بود با گل شدن توپ مهدی طارمی در دروازه‌ی پرتغال به مرحله‌ی یک هشتم نهایی برود.
تیم ملی ایران در سه بازی مقابل مراکش، اسپانیا و پرتغال فقط دو گل خورد و در نهایت با چهار امتیاز مقام سوم گروه (B) را تنها با یک اختلاف نسبت به اسپانیا و پرتغال به دست آورد.
۶– خروج آمریکا از برجام
دونالد ترامپ رییس جمهوری آمریکا که پیش از به قدرت رسیدن همواره اعلام کرده بود توافق هسته‌ای ایران با غرب یک «توافق بد» است و بارها تهدید کرده بود که آمریکا از این توافق خارج خواهد شد، روز ۱۸ اردیبهشت رسما خروج آمریکا از برجام را اعلام کرد. او خروج از برجام را «کنار کشیدن» از آن توصیف کرد. ترامپ با اعلام این‌که این توافق یک توافق وحشتناک یک‌طرفه است که هرگز نباید امضا می‌شد گفت: «امروز من اعلام می‌کنم که ایالات متحده از توافق هسته‌ای ایران خارج می‌شود» و «بالاترین سطح از تحریم‌های اقتصادی» علیه ایران اعمال خواهد شد.
سایر کشورهای طرف توافق هسته‌ای مانند فرانسه، آلمان و انگلیس از تصمیم ترامپ برای خروج از این توافق اظهار تاسف کردند. چین، فرانسه، آلمان، اتحادیه‌ی اروپا، ایران، روسیه، انگلستان هیچ‌کدام از تصمیم ترامپ برای خروج از برجام ابراز توافق نکردند اما خروج آمریکا از برجام با ابراز خشنودی بنیامین نتانیاهو نخست‌وزیر اسراییل روبرو شد که از خروج «جسورانه‌ی» ترامپ از یک معامله‌ی «فاجعه‌آمیز» حمایت کرد. عربستان سعودی، رقیب منطقه‌ای ایران هم از دیگر کشورهای موافق خروج آمریکا از برجام بود.
بعد از اعلام خروج آمریکا از برجام توسط ترامپ، وزارت خزانه‌داری آمریکا در بیانیه‌ای دستور‌العمل خروج از برجام را منتشر کرد. براساس این بیانیه مقرر شد که تحریم‌ها علیه ایران در یک بازه ۹۰ روزه و ۱۸۰ روزه باز خواهند گشت؛ به گونه‌ای که در پایان این دوره‌ها تحریم‌های قابل‌اجرا به اثرگذاری کامل برسند.
تحریم‌های لغو شده‌ی آمریکا علیه ایران از دوشنبه پنجم نوامبر عملی شد. این تحریم‌ها مربوط به بخش‌های انرژی (نفت)، کشتیرانی و مالی است.
نام ۷۰۰ فرد و نهاد ایرانی در فهرست تحریم‌های جدید قرار دارد و سامانه‌ی سوئیفت که بخش عمده‌ای از تراکنش‌های مالی بین کشورهای جهان را به عهده دارد اگر به موسساتی که آمریکا آن‌ها را تحریم کرده کمک کند مورد تحریم قرار می‌گیرد.
در دور دوم تحریم‌های آمریکا کشورهایی که از ایران نفت وارد می‌کنند باید آن را متوقف کنند و همچنین شرکت‌هایی که با نهادهای تحریم شده ایران معامله‌ای انجام دهند تحریم خواهند شد.
با این حال آمریکا با معافیت هشت کشور از تحریم نفتی ایران از جمله هند، چین و کره جنوبی موافقت کرد. گفته می‌شود که این معافیت‌ها موقتی و برای مدت محدودی خواهد بود.
۷– بحران ارزی
به دنبال اعلام خروج آمریکا از برجام، اقتصاد ایران که پس از توافق هسته‌ای می‌رفت تا دوران آرامی را تجربه کند، بحرانی شد. بانک جهانی در ماه آوریل ۲۰۱۸ چشم‌انداز اقتصاد ایران را مثبت توصیف کرد و نرخ رشدی بیش از چهار درصد در سال ۲۰۱۸ را نوید داد اما صندوق بین‌المللی پول که در ماه مارس رشد چهار درصدی را پیش‌بینی کرده بود، با تغییر برآوردش در ماه سپتامبر رشد منفی ۱٫۵ درصدی را برآورد کرد. همچنین، طبق این برآورد نرخ بیکاری به ۱۲٫۸ درصد افزایش یافته و نرخ تورم به ۲۹٫۶ درصد افزایش خواهد یافت که نشانه‌ی رکود تورمی است.
بحران اقتصادی بهار ۱۳۹۷ با افزایش قیمت دلار در ایران تجلی عینی یافت. قیمت دلار از ۵۸۰۰ تومان فراتر رفت و در نیمه‌ی تیر ماه ۹۷ به ۹۰۰۰ تومان رسید. اوایل مرداد ۹۷ قیمت دلار به ۱۲۰۰۰ تومان رسید، در اواسط شهریور ۱۴۰۰۰ تومان معامله شد. در سخت‌ترین روزهای ارزی ایران، در اوایل مهر ۹۷ دلار به ۲۰۰۰۰ تومان هم رسید. قیمت یک سکه بهار آزادی نیز از یک میلیون و هشتصد و هفتاد هزار تومان بیشتر شد و قیمت یک گرم طلای ۱۸ عیار به بیش از ۱۷۳ هزار تومان رسید. پس این رویداد بسیاری از کاربران ایرانی در توییتر نگرانی خود را با هشتگ «سقوط ریال» (#سقوط_ریال) ابراز کردند.
با این حال دولت ایران تلاش کرد که با انجام قداماتی این بحران را مدیریت کند. بانک مرکزی ایران روز یکشنبه ۲۵ آذر اعلام کرد که معاملات دلار در صرافی‌های مجاز با نرخ زیر ۱۰ هزار تومان انجام شده است. قیمتی که بانک مرکزی اعلام کرد، ارزان‌ترین میزان معامله‌ی دلار در سه ماهه‌ی آخر سال ۲۰۱۸ بود.
برخورد قضایی و امنیتی با برخی از فعالان بازار ارز یکی از اقداماتی بود که مقامات ایران کوشیدند تا با انجام آن‌ها بر بحران و فشار اجتماعی حاکم بر کشور غلبه کنند. از جمله این برخوردها بازداشت ده‌ها نفر از دلالان ارز و مسدود کردن چند رسانه‌ی حوزه‌ی ارز بود. وحید مظلومین معروف به سلطان سکه و محمدرضا باقری درمنی معروف به سلطان قیر در جریان این برخوردها دستگیر و اعدام شد.
۸– اعتراضات هفت‌تپه و فولاد
اعتراضات کارگری و صنفی مهم‌ترین موضوع اجتماعی سال گذشته بوده است. در کنار اعتراضات پراکنده در سراسر کشور اعتراض کارگران مجتمع کشت و صنعت هفت‌تپه یکی از مستمرترین و پیگیرترین اعتراضات بوده است. نیشکر هفت‌تپه، قدیمی‌ترین کارخانه‌ی تولید شکر از نیشکر در ایران است که نیم قرن از تأسیس آن می‌گذرد. این شرکت در اسفند ۹۴ به بخش خصوصی واگذار شد و از آن زمان تاکنون با مشکلات اقتصادی مواجه شده و نمی‌تواند دستمزد کارکنان و کارگرانش را به موقع بپردازد.
کارگران هفت‌تپه نزدیک به دو دهه در مقاطع مختلف به عدم پرداخت حقوق و امنیت شغلی خود اعتراض کرده‌اند. بحث فرسودگی خط لوله، زیان‌دهی، بدهی بالای شرکت کشت و صنعت نیشکر هفت‌تپه در دهه‌ی ۸۰ آغاز شد. اواسط این دهه بود که اعتراضات کارگران به دلیل تاخیر در پرداخت سه ماه حقوق شکل گرفت.
فعالیت کارخانه در سال ۱۳۹۱ با نوسازی تجهیزات کارخانه از سر گرفته شد اما سه سال بعد در سال ۱۳۹۴ هفت‌تپه ورشکسته اعلام شد و در یک مزایده به دو شرکت زئوس و آریاک لرستان واگذار شد. قیمت تعیین شده برای این شرکت ۲۸۶ میلیارد تومان بود که در مزایده تنها شش میلیارد آن نقد پرداخت شد. کارگران این واحد صنعتی طی سه سال گذشته بیش از ۳۰۰ مرتبه در اعتراض به «خصوصی‌سازی»، «اخراج کارگران»، «قراردادهای موقت» و همچنین برخوردهای امنیتی تجمع و اعتصاب کرده‌اند.
بر اساس برخی گزارش‌ها، برخی از سهام‌داران و اعضای هیات مدیره‌ی نیشکر هفت‌تپه در لیست متخلفان ارزی بانک مرکزی هستند و سخنگوی قوه قضاییه اعلام کرده که مدیر عامل کشت و صنعت هفت‌تپه فراری است.
در ادامه‌ی اعتراض کارگران و اعتصاب آن‌ها سازمان خصوصی‌سازی چندی پیش اعلام کرد که سهام‌داران کشت و صنعت طرح‌هایی را در هفت‌تپه به اجرا در آورده‌اند که باعث اشتغال‌زایی شده است. در نهایت بسیاری از کارگران معترض هفت‌تپه در جریان اعتراضات بازداشت شدند. اسماعیل بخشی، نماینده‌ی کارگران این کارخانه که بازداشت و تحت شکنجه قرار گرفت نهایتا ۲۱ آذر ماه با قرار وثیقه سنگین ۴۰۰ میلیون تومان آزاد شد.
کارگران کارخانه‌ی فولاد اهواز هم در پاییز گذشته اعتراضات خود را آغاز کردند. آن‌ها علاوه بر مطالبات مزدی معوق، خواستار برخورد با «دست‌های مافیایی پشت پرده» هستند که مانع تولید در فولاد اهواز شدند. تجمعات گسترده‌ی کارگران فولاد هم با برخورد امنیتی مواجه شد و ده‌ها کارگر این کارخانه به اداره‌ی اطلاعات فراخوانده شده و تهدید شدند.
۹– حمله‌ی تروریستی به رژه‌ی اهواز
حمله به رژه‌ی نظامی در اهواز، صبح روز شنبه ۳۱ شهریور ۱۳۹۷ در جریان مراسم رژه‌ی نظامی نیروهای مسلح به مناسبت آغاز هفته‌ی دفاع مقدس در اهواز اتفاق افتاد. ایران این حمله را تروریستی خوانده است. این حمله چندین کشته و زخمی از نظامیان و مردم عادی به همراه داشت و شورای امنیت سازمان ملل متحد، وزارت امور خارجه‌ی ایالات متحده، سوریه، پاکستان و روسای جمهور روسیه و افغانستان و برخی کشورها و نهادها و شخصیت‌های سیاسی دیگر هم آن را محکوم کردند.
نخست اعلام شد که جنبش مبارزه‌ی عربی برای آزادی اهواز موسوم به گروه الاحوازیه عامل این حمله است اما این گروه با انتشار بیانیه‌هایی به زبان‌های عربی و انگلیسی، مسوولیت خود در حمله‌ی تروریستی اهواز را رد کرد.
پس از آن داعش با انتشار عکسی در رسانه‌ی اعماق، وابسته به داعش اسنادی منتشر کرد که نشان‌دهنده‌ی نقش داعش در این حمله بود. داعش با انتشار ویدیویی از چند فرد در حالی که لباس نظامی به تن دارند مدعی شد که برنامه‌ریزی و انجام حمله از سوی این گروه انجام شده است. این گروه مدعی شد که در این حمله ۴۰ نفر کشته و ۶۰ تن زخمی شدند. داعش همچنین پس از نشر چند خبر و انتشار فیلم و عکس و اینفوگرافی از نیروها و عملیاتش در اهواز یک فایل صوتی هم در این باره منتشر کرد.
پس از این حمله‌ی تروریستی بیش از ۸۰۰ نفر از شهروندان عرب ایرانی توسط نهادهای امنیتی بازداشت شدند.
۱۰– تشکیل اتحاد استراتژیک خاورمیانه (ناتوی عربی)
آمریکا، عربستان و امارات ایران را به بی‌ثبات کردن منطقه، دامن زدن به ناآرامی‌‌ها در برخی از کشورهای عربی از طریق گرو‌ه‌های نیابتی و تهدید فزاینده اسراییل متهم می‌کنند. این باور به بزرگ‌ترین مانور عربی در ماه نوامبر ۲۰۱۸ با حضور ارتش کشورهای عربستان سعودی، امارات متحده‌ی عربی، بحرین، کویت، اردن و مصر در خاک مصر منجر شد؛ مانوری که در آن ترکیبی از نیروی زمینی، نیروی دریایی و نیروی هوایی وابسته به ارتش کشورهای یاد شده حضور داشتند. این مانور به عنوان گامی در راستای شکل‌گیری «اتحاد استراتژیک خاورمیانه» (میسا) و اجرایی شدن ایده «ناتوی عربی» تلقی می‌شود. تشکیل ائتلافی متشکل از هم‌پیمانان سنی از سوی مقام‌های کاخ سفید و خاورمیانه «ناتو عربی» نامیده شده است.
دولت دونالد ترامپ، رییس‌جمهوری آمریکا از دو سال قبل در پی تشکیل ائتلافی امنیتی و سیاسی با شش کشور عرب حوزه‌ی خلیج فارس به همراه مصر و اردن برای مقابله با ایران در منطقه بود. ایده‌ی این کار همکاری عمیق‌تر با این کشورها در زمینه‌ی دفاع موشکی، آموزش نظامی، مقابله با تروریسم و مسایلی نظیر تقویت اقتصاد منطقه‌ای و روابط دیپلماتیک است. ایده‌ی تشکیل یک پیمان امنیتی را مقام‌های عربستان سعودی در آستانه‌ی سفر ترامپ به این کشور مطرح کرده بودند اما پیشنهاد تشکیل این ائتلاف موفق نبود. گفته می‌شود اسراییل با تغذیه‌ی اطلاعاتی کشورهای عضو این ائتلاف عملا با آن همکاری دارد.