سودای ریاست

در هواپیما باز می‌شود و هیتلر از آن بیرون می‌آید، ابرهای سفید پس زمینه تصویر او را در بر گرفته‌اند و گویی او مردی است که از آسمان‌ها به زمین آمده است. «پیروزی اراده»، ساخته «لنی ریفنشتال» را که در سال ۱۹۳۴ ساخته شد، می‌توان مهم‌ترین فیلم سیاسی تبلیغاتی جهان دانست که آدولف هیتلر را به شمایلی مقتدر و نجات دهنده تبدیل کرد و تاثیر آن به گونه‌ای بود که توانست به یکی از ابزارهای تبلیغاتی برای آغاز جنگی ویرانگر در کل جهان تبدیل شود. هرچند این فیلم به تمامی معنا مفهوم «سینما در خدمت فاشیسم» را تداعی می‌کند ولی یادآور این نکته مهم است که سینما و تلویزیون چگونه می‌تواند ابزاری در خدمت سیاستمداران باشد.
اما در ایران ساخت فیلم‌هایی تبلیغاتی در خدمت جمهوری اسلامی از‌‌ همان اولین سال‌های آغاز مجدد فعالیت‌های سینماگران آغاز شد و محسن مخملباف از شناخته شده‌ترین فیلم سازانی است که از ابزار سینما برای بیان تفکرات سیاسی خود استفاه کرد اما ساخت فیلم‌های تبلیغاتی برای کاندیداهای ریاست جمهوری در ایران از سال ۱۳۷۶ باب شد.
برای اولین بار در ایران، زنده یاد سیف الله داد در سال ۱۳۷۶ کارگردانی فیلم تبلیغاتی محمد خاتمی را بر عهده گرفت و البته بهروز افخمی و احمد مراد‌پور هم وی را در ساخت این فیلم یاری دادند. تصویر محمد خاتمی در این فیلم، با عبا و عمامه مشکی و چهره‌ای متبسم و گلدان گلی در جلو کادر همچنان در یاد‌ها باقی است. در کنار خاتمی، فیلم تبلیغاتی رقیب وی علی اکبر ناطق نوری را بهزاد بهزادپور کارگردانی کرد. حسین فردرو، یوسف مناجاتی و اسدالله ایمن، فیلم ری شهری را ساختند و رسول صدر عاملی به دادن مشاوره به گروه نه چندان حرفه‌ای سازنده فیلم مرحوم سید رضا زواره‌ای، بسنده کرد.
با این آغاز این فعالیت تبلیغاتی چندان درخشان نبود اما پس از آن نقش فیلم‌های تبلیغاتی در معرفی کاندیدا‌ها و سیاست‌های پیش رویشان جدی‌تر و پر رنگ‌تر شد.
در هشتمین دوره انتخابات ریاست جمهوری، کاندیداهای پرتعداد آن دوره (هشت نفر) ترجیح دادند که فیلمساز خود را از میان هم مسلکان و هم فکران نزدیک به خود انتخاب کنند.
از میان معروف‌ترین آن‌ها، احمد رضا درویش برای سید محمد خاتمی فیلم ساخت. فیلمی که بجای معرفی کاندیدای مورد نظرش، به مشکلات چهار ساله دوره ریاست جمهوری او پرداخت و ازین حیث موفقیت زیادی بدست آورد.
سید ضیاءالدین دری نیز فیلم تبلیغاتی علی فلاحیان را کارگردانی کرد، فیلمی که به دلیل طرح بعضی مسائل حساس در دوره تصدی وزارت اطلاعات او با مشکل پخش مواجه شد.
تلاش سایر فیلمسازان برای تهیه فیلم تبلیغاتی کاندیداهای مورد نظر خود البته چندان هم چشمگیر از آب در نیامد.

دوره نهم ریاست جمهوری از دو نظر قابل تامل است. اول به واسطه تعدد کاندیداهای شناخته شده و دوم به لحاظ فیلمسازان صاحب نامی که برای تهیه فیلم تبلیغاتی به میدان آمدند.
تجربه و تیزهوشی کارگردانان در انتخاب سوژه‌ها وتاثیر گذاری بر مخاطب، شاخصه بارز این دوره است. آنجا که روایت اکبر هاشمی رفسنجانی از فعالیت‌هایش و بغضی که درصدای او وجود داشت، هوشمندی کمال تبریزی را در استفاده از آوایی آشنا را نشان می‌داد. ظرافت‌های تصویری و بازی گرفتن ازشخصی مثل رفسنجانی نشان داد که کارگردان کار خود را به درستی انجام داده است.
از طرف دیگر احمد رضا درویش با نشان دادن چهره‌ای متفاوت از محمد باقر قالیباف کاری جدید ارائه کرد. وی برای نخستین بار روی چهره سوژه تاکید داشت. چهره‌ای جذاب با چشمانی رنگی و لباسی سفید، با قابلیت‌های فراوان، از حضور در جبهه نبرد و سمت‌های اجرایی و انتظامی تا خلبانی کار کشته و حالا کاندیدایی برای ریاست جمهوری، کاری که تا آن زمان برای چنین پروژه‌ای غیر معمول می‌نمود.
فیلم تبلیغاتی محسن رضایی نیز که توسط زنده یاد رسول ملاقلی‌پور کار شد با گفتگویی دو نفره و اقرار گرفتن فیلمساز و قسم‌های پی در پی رضایی در پی سوالات صریح سازنده، فیلم بدیعی بود. بهروز افخمی نیز در فیلمی جسورانه درباره مهدی کروبی، سعی داشت پیامش را از طریق حضور افراد سیاسی و سخنانی که شنیدنش از تریبون‌های رسمی تا آن زمان ممکن نبود، کاری جدید و متفاوت ارائه دهد. اما شاید بتوان گفت موفق‌ترین فیلم ساز این دوره جواد شمقدری بود که توانست با تکیه بر خصوصیات کاندید مورد نظرش محمود احمدی‌نژاد نظیر سادگی در رفتار، گفتار و پوشش بر حساسیت‌های بیننده تلویزیونی بیشترین اثر را بگذارد.
با این همه فیلمسازان دیگری نظیر مهدی فخیم‌زاده برای علی لاریجانی، محرم زینال‌زاده برای محسن مهر علیزاده و رخشان بنی اعتماد و سعید ابراهیمی فر برای مصطفی معین نیز کم نگذاشتند.
دهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری که یکی از چالش برانگیزترین‌های آن نیز بود، با حضور چهار کاندیدا آغاز شد. تاکید فیلمسازان بر روی شعارهای کاندیدا‌ها و تاثیرشان بر جامعه به خصوص جوانان متمرکز شد. فیلم تبلیغاتی میر حسین موسوی را که شعارش ایرانی پیشرفته با قانون، عدالت، آزادی بود، مجید مجیدی و احمد رضا درویش ساختند و مهدی کروبی با شعار «تغییر» باز هم کار را به بهروز افخمی سپرد. محسن رضایی با تاکید بر وضعیت معیشتی و اقتصاد خانواده‌ها با شعار «آن مرد با نان می‌آید» فیلم خود را به محمد علی فارسی سپرد و در ‌‌نهایت محمود احمدی‌نژاد با شعار «مردی از جنس مردم» با عناوینی مانند ایستدگی در برابر رانت خواران و زیاده خواهان داخلی فیلم تبلیغاتی خود را به جواد شمقدری سپرد.
دوره پیش رو که یازدهمین دور انتخابات ریاست جمهوری است با حضور هشت کاندید از طیف‌های مختلف سیاسی در حال کار بر روی ذائقه مخاطب است و اتاق فکرهای همچنان مشغول کار. تا به حال اسامی مختلفی برای ساخت فیلم‌های تبلیغاتی بر سر زبانهاست. اما اسامی قریب به یقین شامل لیست زیر است:
سعید جلیلی: گروهی از مستند سازان جوان
حداد عادل: گروهی از دانشجویان سینما
محسن رضائی: اسماعیل فلاح‌پور
حسن روحانی: مسعود جعفری جوزانی
محمد رضا عارف: مجید برزگر
محسن غرضی: جمعی از تدوین گران حامی وی
محمد باقر قالیباف: محمود رضوی
علی اکبر ولایتی: محمد حسین لطیفی
با اینکه در لیست منتشر شده نامی از سینماگران مشهور و مطرح دوره‌های قبل به چشم نمی‌خورد اما نمی‌توان برنقش سینماگران دولتی نزدیک به کاندیدا‌ها چشم بست، نام‌هایی چون جواد شمقدری، معاونت سینمایی ارشاد، جمال شورجه، رئیس سازمان سینمایی و ….