درباره مکانیزم داوری در آکادمی موسیقی گوگوش، شفافیت و مسئولیت پذیری

شیوه داوری در هر رقابتی، چه هنری و چه ورزشی و حتی سیاسی، اهمیتی اساسی در نوع نگرش مخاطبان و کسانی دارد که با حساسیت و سماجت آن موضوع را تعقیب می‌کنند. داوری در آکادمی موسیقی گوگوش و نیز مکانیزمی که برای داوری صدای افراد انتخاب شده است، از این مسئله جدا نیست و به نظر می‌رسد بخشی از اعتراضاتی که به نوع انتخاب فرد برگزیده در آکادمی موسیقی گوگوش انجامیده، به همین مکانیزم بازگردد.

تجربه و سابقه علمی و حرفه‌ای داوران یکی از مهم‌ترین ارکان در داوری است. به اعتقاد اهل موسیقی اگر یک موزیسین باتجربه و باسابقه، شناخته شده و خوشنام در جمع اهل موسیقی، در حوزه‌ای به داوری بپردازد، به دلیل اعتمادی که افکار عمومی (چه شنوندگان و بینندگان و چه دیگر اهالی موسیقی) به آن فرد دارند، طبیعی است که دیدگاه او را مورد پذیرش قرار می‌دهند. در چرخه داوری رقابت آکادمی گوگوش به نظر می‌رسد، سه اهل موسیقی که به نظاره کار‌ها مشغولند، تقریبا دخالتی در این امر ندارند و مکانیزم انتخاب بیشتر در دستان مخاطبان و نرم افزارهای اینترنتی است.

برخی از اهالی موسیقی معتقدند این دخالت نداشتن، حسنش بر عیبش غلبه دارد، چرا که هر سه داور، به خصوص در مرحله‌ای که ۱۴ نفر وارد گود اصلی ماجرا می‌شوند، به دلیل روابط کاری زیادی که در تمرینات و آموزش‌ها با هنرجویان و شرکت کنندگان پیدا می‌کنند، عملا نوعی دوستی د رکارشان شکل می‌گیرد که می‌تواند در ‌‌‌نهایت به تاثیر بر آرای آن‌ها بینجامد و از این منظر رای آن‌ها نباید ملاکی برای نتیجه نهایی باشد.

در مقابل این دیدگاه گروهی از اهالی موسیقی معتقدند، موزیسین حرفه‌ای قاعدتا کارش را از علائق شخصی‌اش تفکیک می‌کند و کمتر فرد باتجربه‌ای می‌آید حیثیت و اعتبار کاری‌اش را خرج یک رقابت و یا حتی یک فرد نا‌شناس کند. به همین دلیل بهتر است اهل موسیقی یا‌‌‌ همان سه تنی که در جلوی صحنه نشسته و بر کار خوانندگان نظارت می‌کنند رایشان در جریان رقابت‌ها در کنار رای مخاطبان بر روند کلی داوری تاثیرگذار باشد، به تعبیر دقیق‌تر با اضافه شدن رای این سه تن، مکانیزمی تلفیقی از رای سه داور با رای مخاطبان، فرد برنده را تعیین کند.

این سه تن البته به شکل غیرمستقیم بر داوری مخاطبان تاثیرگزارند، به این نحو که در پایان اجرای هر خواننده، با پرسش مجری درباره اینکه نظرشان درباره کیفیت خوانندگی چیست؟ اظهار نظر می‌کنند. این اظهار نظر از جهاتی تعیین کننده و حتی تثبیت کننده نظر کسانی است که خارج از مسائلی چون قبیله و قومی گرایی و دوست و فامیل بازی می‌خواهند رای دهند. اگر چه آماری از نوع و طبقه رای دهندگان در دست نیست، اما می‌توان حدس زد، عمده رای دهندگان هیچ شناخت قبلی از خوانندگان ندارند و بدون پیش زمینه ذهنی به داوری و در ‌‌‌نهایت رای دادن می‌پردازند. این گروه عمدتا شنوندگان آماتور تا حرفه‌ای موسیقی را شامل می‌شوند، شنوندگانی که امکان دارد گوش تربیت شده‌ای داشته باشند و البته در ناخودآگاه داوری درستی را هم انجام دهند. داوری مبتنی بر ملاک‌های علمی (سر نت خواندن، از ریتم نینداختن، اجرای روان و راحت و بی‌استرس در صحنه، تلفظ مناسب شعر و انتقال حس موسیقایی قطعه و….) تنها از یک موزیسین بر می‌آید، اما یک گوش تجربی آشنا به نغمات، می‌تواند برخی از این نکات را در ناخودآگاه خود دریابد و به نوعی داوری در ذهنش نسبت به قوت و ضعف یک اجرا برسد. اینجاست که نظر یک اهل موسیقی می‌تواند به او مدد برساند تا از شک و تردید رهایی یابد و رای نهایی خود را به سبد خواننده بریزد.

نگاهی به اظهار نظر هر سه اهل موسیقی آکادمی گوگوش (خانم گوگوش، خلعتبری و سعیدی)، نشان می‌دهد عمده نظرات آن‌ها همراه با نگاهی خوشبینانه به اجرا‌ها و بیشتر مشوقانه است، چنانکه آقای خلعتبری (که شاید از نظر اعتبار علمی موسیقایی، سر وگردنی از دو تن دیگر بالا‌تر است و حتی زمانی برای رهبری دائمی ارکس‌تر سمفونیک تهران هم نامزد شده بود که در آخرین مراحل با زدن یک برچسب غیرموسیقایی او را به کناری نهادند) سعی کرده در تمامی نظراتش این مسئله را تکرار کند که از دید او هر ۱۴ نفری که به مرحله نهایی آمده‌اند، بالقوه این امکان را دارند که اول شوند. اما هم او، به رغم آنکه سعی و اهتمامی جدی صرف می‌کند تا داوری اصلی‌اش را درباره افراد واجرا‌ها پنهان کند، در ‌‌‌نهایت با ظرافت‌هایی حرفه‌ای دیدگاه خود را به مخاطبان انتقال می‌دهد و سبب می‌شود تا خیل عظیمی از مخاطبانی که در تردید قرار دارند، بر اساس همین دو سه کلمه‌ای که می‌شنوند، در رایشان دچار تردید شوند و حتی جهت رای را تغییر دهند. این نکته راهم اضافه کنم که نظر خانم گوگوش به دلیل کاریزمایی که در نزد مخاطبان دارد، می‌تواند بسیاری از ملاک‌ها را در هم نوردد و تغییر دهد.

به اعتقاد برخی از اهالی موسیقی این گونه، این سه تن ضمن آنکه مسئولیت‌های داوری را بر دوش خود حس نمی‌کنند، اما در عمل نظر و دیدگاه خود را به شکلی ظریف به مخاطب انتقال می‌دهند و در انتخاب او سهمی جدی ایفا می‌کنند.